മാനസസരോവരം Lake Manassarovar

ഹിന്ദു വിശ്വാസപ്രമാണങ്ങളനുസരിച്ച്‌ ബ്രഹ്മാവിന്റെ മനസ്സിലാണ്‌ ആദ്യം സൃഷ്ടിക്കപ്പെട്ടത്‌ ഇതിനാലാണ്‌ മാനസസരോവരം എന്ന പേരില്‍ ഈ തടാകം അറിയപ്പെടുന്നത്‌.

ചൈനയുടെ സ്വയം ഭരണ പ്രദേശമായ ടിബറ്റിലെ ലാസയിൽ നിന്നും ഏകദേശം 2000 കി.മീ ദൂരത്തായി സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന ഒരു ശുദ്ധജല തടാകമാണ്‌ മാനസ സരോവരം. മാനസ സരോവരത്തിന്റെ പടിഞ്ഞാറുഭാഗത്തായി രാക്ഷസ്‌താൽ എന്ന തടാകവും വടക്കുമാറി കൈലാസ പർവ്വതവും സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നു.

ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും ഉയരത്തിൽ സ്ഥിതിചെയുന്ന ശുദ്ധജല തടാകങ്ങളിൽ ഒന്നായ മാനസസരോവരം, സമുദ്ര നിരപ്പിൽ നിന്നും 4656 മീറ്റർ ഉയരത്തിലാണ്‌ സ്ഥിതിചെയ്യുന്നത്‌. ഏതാണ്ട്‌ വൃത്താകൃതിയിലുള്ള മാനസ സരോവരത്തിന്റെ ചുറ്റളവ്‌ ഏകദേശം 88 കി.മീ. വരും. 90 മീറ്റർ ആഴമുണ്ടെന്നു കണക്കാക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന ഈ തടാകം 320 ച.കി.മീ. വിസ്തൃതിയിൽ പരന്നു കിടക്കുന്നു. ശൈത്യകാലത്ത്‌ ഈ തടാകം ഘനീഭവിയ്ക്കുകയും ഗ്രീഷ്മകാലമാകുമ്പോൾ മാത്രം തിരികെ വെള്ളമായി മാറുകയും ചെയ്യുന്നു. സിന്ധു, സത്‌ലജ്‌, ബ്രഹ്മപുത്ര, കർണാലി എന്നീ നദികളുടെ ഉദ്ഭവസ്ഥാനങ്ങൾ മാനസ സരോവരത്തിന്റെ വളരെ അടുത്തായാണ്‌ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്‌.

സാംസ്കാരിക പ്രാധാന്ന്യം

കൈലാസ പർവ്വതത്തെപ്പോലെ, മാനസ സരോവരവും ഇന്ത്യയിൽ നിന്നും, ടിബടിൽ നിന്നും മറ്റു സമീപരാജ്യങ്ങളിൽ നിന്നുമുള്ള ഭക്തജനങ്ങളെ ആകർഷിയ്ക്കുന്ന ഒരു തീർത്ഥാടന കേന്ദ്രമാണ്‌. നിരന്തരമായ തീർത്ഥയാത്രകൾ ഇവിടേയ്ക്ക്‌ ആസൂത്രണം ചെയ്യപ്പെടാറുണ്ട്‌; എല്ലാ വർഷവും ഇന്ത്യയിൽ നിന്നും പുറപ്പെടാറുള്ള സുപ്രസിദ്ധമയ കൈലാസ മാനസസരോവര യാത്ര ഇതിൽ പ്രധാനപ്പെട്ട ഒന്നാണ്‌. തീർഥാടകർ മാനസസരോവരത്തിലെ ജലത്തിൽ സ്നാനം നടത്തുന്നത്‌ ഒരു പുണ്യകർമ്മമായി കരുതുന്നു.

ഹിന്ദു വിശ്വാസപ്രമാണങ്ങളനുസരിച്ച്‌ ബ്രഹ്മാവിന്റെ മനസ്സിലാണ്‌ ആദ്യം സൃഷ്ടിക്കപ്പെട്ടത്‌ ഇതിനാലാണ്‌ മാനസസരോവരം എന്ന പേരിൽ ഈ തടാകം അറിയപ്പെടുന്നത്‌. ബുദ്ധമതക്കാരും ഈ തടാകത്തെ പവിത്രമായി കണക്കാക്കുന്നു. മായാ റാണി ശ്രീ ബുദ്ധനെ ഗർഭം ധരിച്ചത്‌ ഈ തടാകത്തിന്റെ തീരത്തുവച്ചാണെന്ന് അവര്‍ വിശ്വസിക്കുന്നു. ഈ തടാകത്തിന്റെ തീരത്തായി അനേകം സന്യാസി മഠങ്ങളും സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നു

Geography

Map of the region

Lake Manassarovar lies at 4,590 metres (15,060 ft) above mean sea level, a relatively high elevation for a large freshwater lake on the mostly saline lake-studded Tibetan Plateau. Despite claims to the contrary, there are hundreds of higher freshwater lakes in the world, including a larger and higher freshwater lake at 4,941 metres (16,211 ft) above sea level and 495 km2 in size, Angpa Tso (also known as Chibzhang Co, Migriggyangzham Co, East Chihpuchang Hu), further east on the Tibetan Plateau at 33°24′N 90°17′E. The largest freshwater lake of its size (290 km2) over 5000 meters elevation is Pumoyong Tso (also known as Puma Yumco, Po-mo Hu, Pumuoyong Tso), also on the Tibetan Plateau, at 28°34′N 90°24′E at 5,018 metres (16,463 ft) elevation.

Lake Manasarovar is relatively round in shape with the circumference of 88 kilometres (55 mi). Its depth reaches a maximum depth of 90 m (300 ft)[citation needed] and its surface area is 320 square kilometres (120 sq mi). It is connected to nearby Lake Rakshastal by the natural Ganga Chhu channel. Manassarovar is near the source of the Sutlej River which is the easternmost large tributary of the Indus. Nearby are the sources of the Brahmaputra River, the Indus River, and the Karnali River (Ghaghara), an important tributary of the Ganges River.

Lake Manas Sarovar overflows in to lake Rakshastal which is a salt water endorheic lake. These lakes used to be part of Sutlej River basin and got separated due to tectonic activity. Lake Manas Sarovar can be connected to the Ganga River basin through a fifteen km long tunnel to divert its water for easy availability to Hindus of India who considers its water as sacred.

Etymology

The word "Manassarovara" originates from Sanskrit language, which is a combination of the words "Manas" "sarovara" manas meaning mind and sarovara meaning lake. According to the Hindu religion, the lake was first created in the mind of the Lord Brahma after which it manifested on Earth.

Religious significance

View from Chiu Gompa

Satellite view of lakes Manassarovar (right) and Rakshastal with Mount Kailash in the background

In Hinduism

As per Hindu scriptures, Lake Manas Sarovar is a personification of purity, and one who drinks water from the lake will go to the Abode of Lord Shiva after death. He is believed to be cleansed of all his sins committed over even a hundred lifetimes.

Like Mount Kailash, Lake Manas Sarovar is a place of pilgrimage, attracting religious people from India, Nepal, Tibet and the neighboring countries. Bathing in the Manas Sarovar and drinking its water is believed to cleanse all sins. Pilgrimage tours are organized regularly, especially from India, the most famous of which is the Kailash Manas Sarovar Yatra which takes place every year. Pilgrims come to take ceremonial baths in the cleansing waters of the lake.

Manassarovar lake has long been viewed by the pilgrims as being nearby to the sources of four of the greatest rivers of Asia, namely the Brahmaputra, Karnali, Indus and Sutlej. Thus it is an axial point which has been thronged to by pilgrims for thousands of years. The region was closed to pilgrims from the outside following the Chinese Invasion of Tibet; no foreigners were allowed between 1951 and 1980. After the 1980s it has again become a part of the Indian pilgrim trail.

According to the Hindu religion, the lake was first created in the mind of the Lord Brahma after which it manifested on Earth.[2] Hence, in Sanskrit it is called "Manasa sarovaram", which is a combination of the words manasa (mind) and sarovaram (lake). The lake, in Hindu religious belief, is also supposed to be the summer abode of the Hamsa goose. Considered to be sacred, the Hamsa is an important element in the symbology of the subcontinent, representing wisdom and beauty.

In Buddhism

Buddhists also associate the lake with the legendary lake known as Anavatapta in Sanskrit and Anotatta in Pali, where Queen Maya is believed to have conceived Buddha. The lake has a few monasteries on its shores, the most notable of which is the ancient Chiu Gompa Monastery built on a steep hill, looking as if it has been carved right out of the rock. The lake is very popular in Buddhist literature and associated with many teachings and stories in Buddhism. Lord Buddha, it is reported, stayed and meditated near this lake on several occasions. Buddhists say that famous Uturu-kuru divaina (island or mountain range) was nearby the Anavatapta vila. However, more evidence shows that Uturu-kuru divaina was the Kuril Islands, as the Sanskrit meaning of Uturu-kuru is Northern-men as Kur meaning man, in the Ainu language. Lake Manassarovar is also the subject of the meditative Tibetan tradition, "The Jewel of Tibet". A modern narration and description of the meditation was made popular by Robert Thurman.

In Jainism

As per Jainism Kailash Manassarovar is associated with first Tirthankara Lord Shree Rishabhdev. Ashtapad mountain which is near to the Kailash mountain is a place where Lord Rishabhdevji attained Nirvana (Moksh) with crores of his disciples. Referring Mount Kailash as Mount Ashtapada is highly debated.